Nie można zatem podać prostej recepty na zaprojektowanie oświetlenia. W praktyce dla tego samego wnętrza można stworzyć kilka różnych i równie wartościowych rozwiązań.
Dobór właściwej mocy oświetleniowej, po wyborze rodzaju źródeł światła i opraw oświetleniowych ma na celu uzyskanie właściwej „ilości” światła w pomieszczeniu. Miarą ilości światła, stosowana w normach i zaleceniach do oświetlenia pomieszczeń jest natężenie oświetlenia, którego jednostką jest lux (lx). Określa się w ten sposób wielkość strumienia świetlnego padającego na jednostkę powierzchni. Dla pomieszczeń mieszkalnych można przyjąć zalecenia, dotyczące wymaganych poziomów natężenia oświetlenia według tabeli 1.
Tabela 1. Natężenie oświetlenia w zależności od przeznaczenia pomieszczenia
Oświetlenie a oszczędności energii
Duże możliwości uzyskania oszczędności energii elektrycznej można uzyskać zastępując oświetlenie ogólne pomieszczenia, oświetleniem ogólnym zlokalizowanym. Zasadą takiego działania jest zachowanie wymaganego poziomu natężenia oświetlenia w miejscu pracy wzrokowej. Nie można jednocześnie dopuścić do pojawienia się nadmiernych kontrastów świetlnych w pomieszczeniu. Przy oświetleniu zlokalizowanym źródła światła umieszcza się bezpośrednio nad miejscami pracy wzrokowej (a nie równomiernie na suficie pomieszczenia jak przy tradycyjnym oświetleniu ogólnym). Przy projektowaniu takich układów korzysta się ze wspomagania komputerowego. Ponadto, w wielu przypadkach zaleca się mieszanie oświetlenia ogólnego z oświetleniem zlokalizowanym - szczególnie przy projektowaniu oświetlenia pomieszczeń mieszkalnych.
Przy projektowaniu oświetlenia można obecnie stosować wiele wyspecjalizowanych programów komputerowych, które znacznie upraszczają proces projektowania i pozwalają dostosować przyjęte rozwiązania do rzeczywistych potrzeb. W przypadku wnętrz mieszkalnych użytkownicy coraz częściej korzystają z takiego udogodnienia. Sprawnie działający program komputerowy pozwala zasymulować rozkład strumienia świetlnego w pomieszczeniu dla różnych konfiguracji rozmieszczenia punktów świetlnych i rodzajów zastosowanych opraw oświetleniowych i źródeł. Pozwala to uniknąć błędnych decyzji. Często zmiana rozkładu punków świetlnych w zagospodarowanym już pomieszczeniu jest uciążliwa.
Zasady projektowania oświetlenia
Przy urządzaniu wnętrz mieszkalnych istotne są zarówno względy funkcjonalne jak i estetyczne. Zasadami tymi kierujemy się przy zakupie mebli i doborze kolorów ścian. Równie ważne jak wyposażenie i sprzęty jest oświetlenie. To właśnie ono poza wszystkim innym wydobywa w pomieszczeniu to na co chcemy zwrócić szczególną uwagę. Przy doborze lamp kierujemy się estetyką, ale podobnie jak przy pozostałych elementach wyposażenia, nie powinno się zapominać o zapewnieniu właściwych warunków świetlnych do pracy i odpoczynku – istotna jest także energooszczędność zastosowanych rozwiązań – będzie ona decydować o kosztach eksploatacji.
Ciągle jeszcze dominuje centralny sposób oświetlenia wnętrz mieszkalnych. Główny punkt oświetleniowy usytuowany jest na przecięciu przekątnych pomieszczenia i najczęściej tam usytuowany jest żyrandol. Ten sposób projektowania oświetlenia wnętrz miał uzasadnienie przy tradycyjnym sposobie aranżowania wnętrza - po środku stał stół i umieszczanie nad nim punktu świetlnego rzeczywiście miało sens. Przy centralnym umieszczeniu punktu świetlnego maleje też niebezpieczeństwo nierównomiernego rozkładu natężenia oświetlenia w pomieszczeniu. Pojawia się za to problem niedoświetlonych kątów pomieszczenia.
Współczesna aranżacja wnętrz polega najczęściej na rozłożeniu mebli raczej po obrzeżach pomieszczenia. Powinno się sposób oświetlania dostosowywać do tego rodzaju aranżacji stosując w większym udziale oświetlenie lokalne.
Oświetlenie pokoi
W pokojach, w których koncentruje się aktywność domowników, zwanych najczęściej pokojami dziennymi (lub salonami dla podkreślenia ich charakteru rekreacyjnego) powinno się znaleźć kilka rodzajów (punktów) oświetlenia. Jedne skierowane na konkretny obiekt, np. lampa na biurku, nad stołem, drugie pośrednie, skierowane na ścianę, rozświetlające tylko pewien fragment w pokoju dziennym gdzie zgromadzone są ciekawe przedmioty i zależy nam, żeby je wyeksponować. Ciekawym elementem mogą być różnego rodzaju podświetlane witrynki, w których gromadzi się bibeloty, zastawę itp. W takim pomieszczeniu powinna się znaleźć też lampa stojąca, przy ulubionym fotelu, miejscu gdzie lubimy odpoczywać. Całość oświetlenia uzupełnia światło rozproszone, którego zadaniem jest ograniczenie kontrastów świetlnych w pomieszczeniu i stworzenie właściwego wrażenia estetycznego. Daje ono rozświetlenie całego wnętrza zależnie od nasycenia, a więc ilości punktów i rodzaju zastosowanych opraw. W przypadku współpracy z regulatorem natężenia oświetlenia można uzyskiwać delikatne światło, albo intensywne zbliżone do dziennego. Kiedy w pokoju nic się nie dzieje nie ma potrzeby pełnego oświetlania go. Jest i przyjemniej, i oszczędniej – pamiętać należy o gaszeniu zbędnego oświetlenia. Przy oświetlaniu tego typu wnętrz obowiązuje więc zasada stosowania większej liczby punktów świetlnych, jednocześnie można obniżać moce źródeł światła w stosunku do rozwiązań tradycyjnych. Jasne pomieszczenia wywołują pogodny nastrój i pobudzają do aktywności, zaś wnętrza o niższym poziomie oświetlenia wywołują uczucia odprężenia i spokoju. Podobnie gra cieni może wywołać pożądane efekty. Brak cienia - to wrażenie monotonii, cienie ostre - ożywienie. Jeśli pokój ma służyć do relaksu można w nim zainstalować stonowane światło o niezbyt dużym natężeniu lub skierowane do góry, co spowoduje odbicie światła.
Oświetlenie ciągów komunikacyjnych
Przy oświetlaniu różnego rodzaju pomieszczeń przejściowych: przedpokoi, klatek schodowych, przejść, należy pamiętać o zasadzie, że jasne oświetlenie powiększa optycznie przestrzeń i sprawia wrażenie bezpieczeństwa. Przedpokój jest swego rodzaju wizytówką całego mieszkania, miejscem takiego pierwszego wrażenia i dlatego powinien mieć charakter zapraszający. Jeśli jest mały, ciasny, to lepiej żeby był rozświetlony w miarę intensywne. Jasne światło zawsze optycznie powiększa przestrzeń. Oświetlenie w tego typu pomieszczeniach zapalane jest często i na krótko – powoduje to określone ograniczenia w stosunku do stosowanych źródeł światła. Powinno się unikać źródeł, w których pełen strumień świetlny uzyskiwany jest z zauważalnym opóźnieniem w stosunku do momentu załączenia oraz takich, których trwałość mocno zależy od liczby włączeń i wyłączeń. Z wymienionych powodów powinno się w tych zastosowaniach unikać świetlówek współpracujących z tradycyjnymi układami stabilizująco – zapłonowymi. W przypadku długich korytarzy, przejść, schodów oszczędzaniu energii sprzyjać będzie stosowanie tzw. wyłączników schodowych, umożliwiających zapalanie i gaszenie światła w pomieszczeniu z kilku punktów.
Oświetlenie kuchni
Przy oświetlaniu pomieszczeń kuchennych decydująca jest funkcjonalność i zapewnienie dobrego oświetlenia miejsca przygotowywania posiłków. W kuchni najlepiej stosować oprawy przysufitowe z osłonami rozpraszającymi, aby osiągnąć efekt równomierności oświetlenia. Dodatkowo wskazane jest doświetlenie stołu kuchennego poprzez np. zamontowanie osłoniętych źródeł światła u dołu wiszących nad blatem szafek. Dosyć dobrym rozwiązaniem są półki wyposażone w punktowe oświetlenie. Powinno to zapewnić odpowiednie oświetlenie miejsca przyrządzania potraw przy jednoczesnym uniknięciu oślepiania. Lampy wiszące są potrzebne nad stołem, gdzie spożywa się posiłki. Najlepsze efekty dają różnego rodzaju lampy stożkowe, czasze, stosunkowo nisko zawieszone, żeby światło nie raziło w oczy.
Oświetlenie łazienki
Łazienkę najlepiej oświetlić przy pomocy opraw przysufitowych i dodatkowej oprawy umieszczonej przy lustrze. Ta dodatkowa oprawa powinna być tak umieszczona, aby patrząc w lustro nie widzieć odbicia światła. Warto pamiętać, że wierne oddawanie barw to ważna zaleta oświetlenia w łazience.
Oświetlenie otoczenia
W przypadku domów wolnostojących równie ważnym problemem jak oświetlenie wnętrz jest właściwe oświetlenie otoczenia domu a szczególnie wejścia, podjazdu do garażu, czy schodów. Dobre oświetlenie ma przede wszystkim poprawić warunki bezpieczeństwa (uchronić przed upadkiem, odstraszyć ewentualnych złodziei) i ułatwić takie prozaiczne czynności jak np. znalezienie klucza w torebce.
Tradycyjne lampy (kinkiety lub plafony o różnych kształtach i rodzajach kloszy) są zapalane wyłącznikiem. Świecą więc całą noc do ponownego wyłączenia rano, zużywając niepotrzebnie dużo energii elektrycznej. Jeżeli zdecydujemy się na to najprostsze rozwiązanie, warto kupić lampę, w której źródłem światła jest świetlówka kompaktowa. Przy takiej samej ilości światła zużyje się 5 razy mniej energii.
Oprócz tradycyjnych, dostępne są nowoczesne układy oświetleniowe, które włączają i wyłączają się automatycznie. Współpracują z reagującym na promieniowanie podczerwone (cieplne) czujnikiem ruchu, który zapala lampę, gdy w kontrolowanej przez niego strefie pojawi się np. człowiek. Po upływie nastawionego czasu (od kilkunastu sekund do kilkunastu minut) lampa wyłącza się samoczynnie. W czujnik wbudowany jest zwykle przekaźnik zmierzchowy, który powoduje, że oświetlenie w ciągu dnia nie działa. Bardziej skomplikowane układy umożliwiają regulację mocy źródła światła. Pełna moc wykorzystywana jest w przypadku obecności ludzi w zasięgu czujnika. Potem podświetlany jest jedynie numer budynku, co zmniejsza zużycie energii. Czujniki podczerwieni montowane są bezpośrednio pod lampami lub w dowolnej odległości od nich. Można je również zastosować w istniejącym obwodzie z lampą tradycyjną. Czujniki ruchu mogą zwykle współpracować z więcej niż jedną lampą. Strefa kontrolowana przez nie ma zwykle kształt wycinka koła o kącie od 170 do 270 stopni i promieniu do kilkunastu metrów. W zależności od producenta i wybranego modelu czujniki mogą się różnić wielkością i kształtem kontrolowanej strefy oraz możliwościami regulacji. Należy dobierać je w zależności od indywidualnych potrzeb.
Oświetlenie elewacji
W przypadku oświetlenia elewacji, podjazdów rozwiązaniem energooszczędnym jest stosowanie lamp sodowych – pamiętać należy, że dają one żółto-pomarańczową barwę światła, co w wielu zastosowaniach nie jest uciążliwe, ale gdy chcemy uzyskać efektowne oświetlenie zieleni w świetle z tych źródeł nie uzyskamy odpowiednich wrażeń estetycznych. Zieleń najlepiej oświetlać rtęciówkami lub lampami metalo-halogenkowymi, które zapewniają korzystniejsze oddawanie barwy zielonej. Stosowanie wolnostojących opraw kulistych należy ograniczyć do przypadków, gdy zależy użytkownikowi na jednoczesnym oświetleniu elementów architektury znajdujących się nad lampą (np. drzewa, fragmenty budynku) - w przeciwnym przypadku połowa strumienia świetlnego pozostanie nie wykorzystana. Gdy nad lampą nie ma elementów małej architektury, które chcemy oświetlić należy stosować oprawę z kloszami lub odbłyśnikami, pozwalającymi korzystnie skierować strumień świetlny i uniknąć jego strat – w wielu przypadkach pozwala to ograniczyć moc źródła i uzyskać oszczędności energii.
