Europejskie Systemy Zobowiązań (EEO)
Systemy zobowiązań (EEO) są jednymi z podstawowych narzędzi służących osiągnięciu celu w zakresie efektywności energetycznej i odpowiadają w skali europejskiej za jedną trzecią jego osiągnięcia . Wielkość celu w zakresie efektywności energetycznej została określona w artykule 8 Dyrektywy o Efektywności Energetycznej (poprzednio artykuł 7). Innymi kluczowymi instrumentami polityki przyczyniającymi się do osiągania skumulowanych oszczędności energii są instrumentów podatkowych w zakresie energii i CO2 (17% udziału) a także instrumenty finansowe (14%).
Źródło: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52022DC0641
W Europie systemy, podobne do polskiego systemu białych certyfikatów zostały wdrożone w 14 krajach (źródło: https://energysavingpolicies.eu/countries/)
Nowelizacja dyrektywy o efektywności energetycznej - wyzwania
Spotkanie otworzyły przedstawicielki Komisji Europejskiej Margot Pinault i Edyta Nowak, rozpoczynając od omówienia nowelizacji Dyrektywy o efektywności energetycznej. Obszarami, na które przedstawicielki Komisji zwróciły szczególną uwagę są:
- Wiążące zobowiązania i zwiększone cele w zakresie efektywności energetycznej,
- Zasada „Energy Efficiency First” – czyli uczynienie efektywności energetycznej integralną częścią polityki i indywidualnych decyzji inwestycyjnych,
- Wzmocnienie systemów typu „białe certyfikaty” (Energy Saving Obligations),
- Zwiększona demonstracyjnej roli sektora publicznego,
- Zwiększona waga problemu ubóstwa energetycznego.
Prezentacja jest dostępna tutaj.
Przegląd europejskich systemów białych certyfikatów
W czasie warsztatów dokonano przeglądu systemów w poszczególnych krajach, pokazując doświadczenia we wdrażaniu systemów oraz głównych wyzwań stojących przed instytucjami wdrażającymi. Chociaż ogólna koncepcja w każdym z prezentowanych krajów jest podobna, to jednak różnią się one bardzo w szczegółach np.
- Zdefiniowaniem działań standardowych (np. działań edukacyjnych, dotyczących zmian zachowań),
- Określenia celów (budynki, ubóstwo energetyczne, oszczędzanie paliw ciekłych),
- Udziałem białych certyfikatów w realizacji krajowych celów efektywności energetycznej.
Warto zwrócić uwagę na to, że dyrektywa EED wprowadza ważne pojęcia, takie jak „additionality” i „materiality”. Tworzenie krajowych katalogów działań zdefiniowanych z jednej strony buduje rynek na usługi stron zobligowanych (zakłady energetyczne) np. polegające na prowadzeniu działań edukacyjnych, wymianie opraw oświetleniowych itp., a z drugiej strony może rodzić pytania o rzeczywiste mierzalne efekty (materiality). Z kolei realizowanie przedsięwzięć o bardzo krótkim okresie zwrotu prowokuje do dyskusji o „additionality”.
W ramach prezentacji zostały zostały następujące systemy EEO (Energy saving obligations):
- Francja: Pascal Barthe i Angélique Lequai DGEC (Ministry of Ecological Transition – General Directorate for Energy and Climate) przedstawili jeden z najstarszych systemów “białych certyfikatów”. To na co warto zwrócić uwagę to katalog 218 działań, dla których określono standardowe sposoby obliczeń i rozliczeń. Warto również zwrócić uwagę na to, że głównym sektorem „obsługiwanym przez system jest budownictwo.
Prezentacja - Włochy: (Dario Di Santo, FIRE): we Włoszech rynek białych certyfikatów funkcjonuje od roku 2012 i systematycznie spada. Spowodowane jest to coraz bardziej restryktyjnym podejściem i kolejnymi wykluczeniami np. w 2015 wykluczono projekty o bardzo krótkim okresie zwrotu, a od roku 2017 można realizować jedynie projekty opomiarowane. Z kolei od 2018 obowiązuje limit dofinansowania taryf, a od 2021 nowe cele i zasady. To wszystko powoduje, że rynek włoski rynek białych certyfikatów skurczył się z ok. 3600 ktoe w roku 2011 do 200 ktoe w roku 2022.
Prezentacja - Polska: (Marek Zaborowski, KAPE). Zaprezentowane zostały dwa kluczowe etapy wdrażania systemu białych certyfikatów w Polsce (od roku 2011 do 2016 i po roku 2016) wraz z kamieniami milowymi we wdrażaniu polskiego systemu. Przedstawiona została również krótka analiza SWOT wskazująca na mocne strony systemu jak i jego słabości. Polski system, w odróżnieniu od innych nie koncentruje się na modernizacji budynków (ponieważ ten cel osiągany jest przez inne działania, takie jak np. Program Czyste Powietrze) i nie posiada katalogu działań standardowych. Charakterystyczną cechą polskiego systemu jest to, że strony zobowiązane (przedsiębiorstwa energetyczne) praktycznie nie wdrażają same żadnych działań u odbiorców końcowych.
Prezentacja - Hiszpania: (Pablo de la Iglesia, MITECO, Ministry for Ecological Transition and Demographic Challenge – Subdirectorate General for Energy Efficiency). W Hiszpanii system powstał w roku 2014 i jest zbudowany wokół Funduszu Efektywności Energetycznej i w przeciwieństwie do Włoch ma wyraźną tendencję rosnącą. W Hiszpanii powstał katalog działań standardowych, które upraszczają i skracają proces weryfikacji.
Prezentacja - Wielka Brytania: (Saibh Finlayson and Ella Sivan DESNZ, Department of Energy Security and Net Zero). W Wielkiej Brytanii system białych certyfikatów przechodzi ciągłą ewolucję, obecny system jest czwartą iteracją, zaplanowaną na lata 2022-2026. Głównymi wyzwaniami są duże koszty działań (wynikające z rosnącego zakresu prac) a także dążenie do tego, żeby osiągane rezultaty były rzeczywiste a nie wynikające z obliczeń. Anglicy wprowadzili zasadę Pay Per Performacnce) czyli opomiarowanie budynku przy pomocy inteligentnego miernika przed i po inwestycji – tak aby certyfikaty były przyznawane na podstawie obliczeń współczynnika przenikania ciepła przed i po inwestycji (i odpowiedniego ratingu). Brytyjski system koncentruje się przede wszystkim na budynkach.
Prezentacja - Irlandia: (Aileen Duffy, SEAI Sustainable Energy Authority of Ireland). System został zmodyfikowany w styczniu 2023. Określono nowe „głębsze” standardy modernizacji budynków (do kategorii B2) i zmodyfikowano kryteria ubóstwa energetycznego. To co wyróżnia Irlandzki system białych certyfikatów określenie cząstkowego celu dedykowanego ubóstwu energetycznemu.
Prezentacja - Chorwacja: (Vesna Bukarica, EIHP, Croatia’s Energy Institute). Chorwacki system powstał w roku 2021. W Chorwacji zaskakiwać może wysoki udział w rynku białych certyfikatów działań informacyjnych i „dodatków do paliw”.
- Cypr: (Christodoulos Ellinopoulos, MECI, Ministry of Energy, Commerce, and Industry). Cypryjski system białych certyfikatów powstał w roku 2022 I jest najmłodszym systemem w Europie. Cel, nakierowany na oszczędność paliw pochodzących z ropy naftowej zdecydowanie wyróżnia cypryjski system od pozostałych. Cypryjczycy zakładają, że 40% zobowiązań w zakresie efektywności energetycznej pokryte zostanie poprzez „białe certyfikaty”. Przygotowano także listę 24 standardowych działań, dla których zostały określone oszczędności (podobnie jak np. we Francji). Projekty, które otrzymały dotacje są wykluczone z systemu.
Ubóstwo energetyczne
W dalszej części konferencji przedstawiono dwa programy skierowane bezpośrednio na przeciwdziałanie ubóstwu energetycznemu zaprezentowane przez firmy Energy Saving Trust oraz SSE Airtricity.
Pierwsza prezentacja dotyczy kilku programów realizowanych przez firmę Energy Saving Trust. Co interesujące, ma ona niecodzienną formę prawną – jest firmą działającą komercyjnie, która przeznacza cały dochód na działalność bieżącą (przypomina zatem fundację). Współpracują blisko z firmami energetycznymi oraz rządami Anglii, Szkocji, Walii i Irlandii Północnej. W każdym z tych rejonów istnieją programy skierowane na przeciwdziałanie ubóstwu energetycznemu, przy czym definicja ubóstwa jest zróżnicowana. Warto zwrócić uwagę na kompleksowość prowadzonych działań zarówno na poziomie całego programu (edukacja, aktywna promocja, doradztwo i asysta, współpraca z organizacjami społecznymi) jak i wykonywanych inwestycji (kompleksowa renowacja).
Kompleksowe podejście ilustruje poniższy slajd:
Szczególną rolę odgrywają organizacje pracujące na co dzień z osobami dotkniętymi ubóstwem, znające potrzeby, mające odpowiedni kontakt ale przede wszystkim cieszące się zaufaniem wspieranych.
Zaprezentowany został również Irlandzki program realizowany w ramach systemu Białych Certyfikatów przez firmę SEE Aurtricity Ambicją programu jest modernizacja co najmniej 40 000 budynków. Zasada działania przypomina firmę ESCO, świadczącą kompleksowe usługi od doradztwa, poprzez audyt, projekt, zgody, budowę aż po weryfikację rezultatów.
Dostarczanie odpowiednich usług dla odbiorców końcowych
Ostatnia część warsztatów była poświęcona omówieniu skutecznych sposobów dotarcia z system Białych Certyfikatów do klientów końcowych. W ramach tego panelu zostały przedstawione prezentacje:
- Esperanza Sánchez González (Naturgy) prezentacja
- Dario di Santo (FIRE) prezentacja
- Piotr Krysik (KAPE) prezentacja
- Alice Monnet (Teksial) prezentacja
Wszystkie nagrania z całego dnia warsztatów są publicznie dostępne pod tym linkiem: https://energysavingpolicies.eu/materials/ensmov-plus-eu-workshop-event-materials/
Więcej o projekcie Ensmov PLUS: https://www.kape.gov.pl/ensmovplus
Artykuł powstał w ramach realizacji projektu Ensmov PLUS - Evaluation, Quantification and Strengthening of the Implementation of the Policies and EM&V under Article 7 of the EED.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach projektu LIFE nr 101076098. Wyrażone poglądy i opinie są jednak wyłącznie poglądami autora (autorów) i niekoniecznie odzwierciedlają poglądy Unii Europejskiej lub CINEA. Ani Unia Europejska, ani organ udzielający dotacji nie mogą być za nie pociągnięte do odpowiedzialności