Pierwsza część tekstu ma charakter uniwersalny i dotyczy przede wszystkim budynków, w drugiej części zestawiono listę działań/procesów biznesowych mających wpływ na zużycie energii w firmie.
Korzyści wynikające z przeprowadzenia modernizacji energetycznej
W kontekście modernizacji zwykle mówi się o korzyściach w postaci zmniejszenia opłat za energię. Te finansowe korzyści są już w Polsce powszechnie znane, a słowo termomodernizacja weszło do codziennego języka. Rzadziej mówi się o innych, dodatkowych korzyściach wynikających z prac na rzecz efektywności energetycznej. Warto o nich pamiętać, tym bardziej, że czasami małym wysiłkiem można znacząco poprawić całościowy efekt prowadzonych działań. Na przykład decyzja o ociepleniu budynku często bywa wzmocniona motywacją poprawy jego estetyki. W zależności od dodatkowych motywacji mogą zmieniać się również katalogi dodatkowych kosztów i korzyści. Czasami wzrost efektywności energetycznej jest skutkiem działań prowadzonych w innym celu – na przykład główną motywacją inwestora może być poprawa estetyki elewacji, wymiany starych urządzeń na nowe etc. A dodatkowym efektem jest zmniejszenie kosztów ogrzewania.
Dodatkowe korzyści wynikające ze zwiększania efektywności energetycznej to wszystkie korzyści, poza zmniejszeniem zużycia energii i zmniejszeniem kosztów energii. Uzyskanie dodatkowych korzyści może, ale nie musi wpływać na wartość inwestycji. Określenie precyzyjnego zakresu projektu, maksymalizującego wszystkie ważne dla inwestora korzyści (i jednocześnie optymalizującego koszty) powinno odbywać się wraz z audytorem energetycznym, a wyniki analizy mogą być załącznikiem do audytu, uzasadniającym wybór niektórych rozwiązań. Warto również zwrócić uwagę na to, że część inwestycji, pomimo tego, że jest pożądana przez inwestora, może nie uzyskać dofinansowania i będzie musiała być pokrywana całkowicie ze środków własnych (np. izolacja pozioma ścian, czy montaż oświetlenia na elewacji, wymiana źródeł światła, instalacja filtrów HEPA etc.).
Ilość dodatkowych korzyści płynących z efektywności energetycznej w dużej mierze zależy od tego jak szeroko zdefiniujemy samą inwestycję. Przyjęta procedura audytu energetycznego prowadzi do takiego zaplanowania inwestycji, które przyniesie maksymalny efekt w postaci zmniejszenia rachunków w odniesieniu do ponoszonych nakładów finansowych. Tak zdefiniowany cel wcale nie musi oznaczać, że taka inwestycja będzie optymalna z punktu widzenia użytkownika (lub społeczeństwa). Może się zdarzyć, że w wyniku audytu energetycznego zalecona zostanie wymiana okien na zwykłe dwuszybowe, jednak jeżeli inwestorowi zależy również na tłumieniu hałasu powinien rozważyć zakup okien o zwiększonym poziomie tłumienia, z grubszymi szybami. Okna tłumiące hałas są nieco droższe, ale w sposób trwały mogą przynieść dodatkową korzyść w postaci zwiększenia komfortu. Warto zaznaczyć, że zwykła wymiana okien i tak przyniesie korzyść, ale ta korzyść będzie mogła być istotnie zwiększona przy poniesieniu stosunkowo niewielkich nakładów (koszt grubszej szyby).
Świadomy inwestor podejmuje decyzję o modernizacji analizując nie tylko zużycie energii, ale także możliwości uzyskania korzyści dodatkowych. Po zdefiniowaniu całości potrzeb inwestycyjnych powinna nastąpić analiza możliwości finansowych i wybór odpowiedniego, optymalnego wariantu inwestycyjnego. W wyborze optymalnego wariantu powinien pomóc audytor lub doradca energetyczny.
Zdarza się, że to właśnie korzyści dodatkowe są przedmiotem wsparcia w postaci dotacji – na przykład programy rewitalizacyjne, programy społeczne, programy ochrony powietrza. Dzieje się tak po to, aby zachęcić inwestorów do podejmowania inwestycji z uwzględnieniem korzyści dodatkowych. Na etapie planowania modernizacji warto sprawdzić czy nie ma dostępnych programów wsparcia pasujących do sytuacji inwestora (np. program „Czyste powietrze”).
Ponieważ programów wsparcia jest stosunkowo dużo (centralne, wojewódzkie, gminne, krajowe, unijne) to dobrą praktyką jest przeanalizowanie inwestycji z audytorem energetycznym, lub doradcą energetycznym (sieć takich doradców działa przy Wojewódzkich Funduszach Ochrony Środowiska), w przypadku projektu elewacji warto skorzystać z usług projektanta, a w przypadku większych inwestycji wyspecjalizowanego architekta.
Katalog typowych dodatkowych korzyści z termomodernizacji
Poniżej zostały omówione typowe dodatkowe korzyści z prac na rzecz efektywności energetycznej[1], które występują zarówno w przypadku inwestorów indywidualnych jak i firm.
Poprawa fizyki budowli
Renowację budynków należy przeprowadzić w sposób prowadzący do zmniejszenia lub eliminacji problemów związanych z fizyką budynku, takimi jak wilgoć i pleśń poprzez zastosowanie środków normalizujących wilgotność i zapobiegających kondensacji.
Stosowanie systemów wymiany powietrza i kontrola odpowiedniej wentylacji zmniejszają poziom wilgoci i zapobiega kondensacji. Zapobieganie kondensacji można również osiągnąć poprzez zwiększenie temperatury zimnych powierzchni, redukcję zimnych powierzchni, eliminację mostków termicznych i zwiększeniu temperatury powietrza w pomieszczeniach. Można to osiągnąć poprzez stosowanie paroizolacji i prawidłową izolację ścian zewnętrznych, dachu, stropów i stosowanie efektywnych systemów grzewczych. Należy sprawdzić izolację fundamentów, i przed remontem elewacji jeżeli to konieczne zastosować odpowiednią izolację.
Zwiększenie i ułatwienie regulacji i kontroli
Związana jest z tym łatwość obsługi i kontroli przez użytkowników remontowanego budynku. Kontrola i regulacja dotyczy takich parametrów jak zastosowanie automatycznych regulatorów termostatycznych, łatwiejsza wymiana filtrów, szybsze dostarczanie ciepłej wody, mniej pylenia i odkurzania, lub automatyczne podawanie paliwa.
Estetyka i integracja architektoniczna
Poprawa estetyki remontowanego budynku zdarza się bardzo często i jest wymieniana jako jeden z głównych powodów renowacji budynków. Wpływ na estetykę i integrację architektoniczną zależy od charakteru/funkcji budynku (związanego z architekturą, kulturą i wartością historyczną budynku i kontekst budynku).
Zwiększenie powierzchni użytkowej
Zwiększanie powierzchni użytkowej budynków zwykle wiąże się z przeszkleniem lub powiększeniem balkonów, ale może również nastąpić w przypadku wymiany wyposażenia budynku na inne o mniejszych gabarytach (np. likwidacja kotłowni węglowej i zainstalowanie pieca gazowego lub pompy ciepła). Może również nastąpić zmniejszenie powierzchni użytkowej związane z dociepleniem ścian zewnętrznych i wprowadzeniem nowych urządzeń związanych z kontrolowaną wentylacją lub wymianą instalacji budowlanych.
Bezpieczeństwo
Wymiana elementów przegród zewnętrznych budynku w celu poprawy jego charakterystyki energetycznej na nowe elementy, które spełniają najnowsze standardy, prowadzi do poprawy zapobiegania zagrożeniom, takim jak wypadki, pożar lub włamanie.
Zmniejszony wpływ wzrostu cen energii
Zmniejszenie ekspozycji na wahania cen energii daje użytkownikowi poczucie kontroli nad rachunkiem za energię, a co za tym idzie, większą pewność, że w przyszłości będzie w stanie zapewnić domowi niezbędny poziom komfortu.
Zwiększenie wartości nieruchomości
Wyremontowanie fasady budynku i części wspólnych znacząco wpływa na atrakcyjność budynku, co wraz z podniesieniem komfortu cieplnego może prowadzić do możliwości zwiększenia przychodów z najmu.
Poprawa bioróżnorodności
Projekty termomodernizacyjne mogą mieć zarówno pozytywny jak i negatywny wpływ na otaczającą przyrodę. Pozytywny wpływ mogą mię na przykład dachy pokryte zielenią, „zielone elewacje”, ściany dostosowane do pnączy. Z drugiej strony termomodernizacja często wiąże się z uporządkowaniem przestrzeni wokół obiektu, zasadzeniem nowych roślin, wytyczeniem skwerów i placów zabaw, ale czasami prowadzi do zwiększenia powierzchni zabetonowanych.
Poprawa jakości powietrza (na zewnątrz)
W Polsce w ostatnich latach problemy związane z jakością powietrza stały się powszechnie znane. Są one spowodowane przede wszystkim spalaniem węgla, biomasy i odpadów w niskoefektywnych kotłach, potocznie zwanych kopciuchami. Poprawa efektywności energetycznej sprawia, że zastosowanie innych, czystych źródeł energii (gaz, energia elektryczna) staje się racjonalne.
Poprawa komfortu cieplnego
Komfort cieplny zależy od temperatury w pomieszczeniu, ale także od temperatury promieniowania, różnic temperatur, przeciągów i wilgotności powietrza.
Działania takie jak docieplenie przegród, wprowadzanie przeszklonych balkonów i zacienienia zewnętrznego mają wpływ na te parametry i są w stanie zmienić odczuwanie komfortu cieplnego (pozytywnie i negatywnie), nawet przy takim samym poziomie temperatury i wilgotności w pomieszczeniu. W przypadku wentylacji z odzyskiem ciepła, na skutek utraty wilgoci powietrze w okresie zimowym może być suche, co jest wadą.
Warto zwrócić uwagę na to, że w wyniku termomodernizacji zwykle następuje zmniejszenie temperatury wymienników ciepła (możliwe jest zastosowanie niskotemperaturowych źródeł ciepła, typu pompa ciepła, czy piec kondensacyjny).
Zwiększenie dostępu do naturalnego oświetlenia
Światło dzienne, zwłaszcza związane z kontaktem wzrokowym ze środowiskiem zewnętrznym, wiąże się z poprawą nastroju i mniejszym zmęczeniem.
Powiększanie powierzchni okien i wprowadzenie świetlików dachowych lub rur przeciwsłonecznych, to działania renowacyjne o pozytywnych skutkach, podczas gdy zastosowanie przeszklonych balkonów lub zmniejszenie powierzchni okien może znacznie ograniczyć naturalne oświetlenie i widoki z obszarów mieszkalnych.
Poprawa jakości powietrza w pomieszczeniach
Jakość powietrza w pomieszczeniach ma związek ze zdrowiem i komfortem mieszkańców budynku i może być zagrożona poprzez działanie gazów, cząstek stałych i zanieczyszczeń mikrobiologicznych, które mogą powodować niekorzystne warunki zdrowotne.
Kontrola źródła, filtracja i wykorzystanie wentylacji w celu rozcieńczenia zanieczyszczeń to podstawowe metody poprawy jakości powietrza w pomieszczeniach większości budynków. Z drugiej strony hermetyzacja pomieszczeń i niezapewnienie odpowiedniej wentylacji może prowadzić do powstawania pleśni i spadku wydajności pracy związanego ze zwiększeniem stężenia dwutlenku węgla w powietrzu.
Zmniejszenie poziomu hałasu
Odnowienie przegród zewnętrznych budynku stwarza możliwości ograniczenia przenikania hałasu zewnętrznego do wnętrz budynków. Jeśli jednak hałas zewnętrzny zostaje zmniejszony, hałas dochodzący z wnętrza mieszkania i z sąsiednich mieszkań staje się bardziej zauważalny (zjawisko negatywne). Ograniczanie przyczyn przegrzania w okresie letnim za pomocą środków takich jak zacienienie minimalizuje użycie klimatyzacji, jednocześnie zapewniając zmniejszenie hałasu w pomieszczeniu spowodowanego pracą sprzętu.
Prestiż i reputacja
Osoby, które dokonały w swoich zasobach odpowiednich ulepszeń związanych z energią, obecnie zgłaszają takie uczucia, jak duma i prestiż, większe poczucie odpowiedzialności za środowisko lub większy spokój ducha związany z odpowiedzialnością za dobro rodziny.
Artykuł powstał w ramach realizacji projektu DEESME - National schemes for energy efficiency in SMEs.
Projekt otrzymał dofinansowanie z unijnego programu badań naukowych i innowacji "Horyzont 2020" w ramach umowy o udzielenie dotacji nr 892235. Wyłączną odpowiedzialność za treść tego artykułu ponoszą autorzy. Nie musi on odzwierciedlać opinii Unii Europejskiej. Ani CINEA, ani Komisja Europejska nie ponoszą odpowiedzialności za jakiekolwiek wykorzystanie zawartych w nim informacji.
[1] na podstawie Annex 56_Report on Co-Benefits_May_2016 (iea-ebc.org)